Het oud-Hollandse lied
Vanaf de negentiende eeuw verschijnen er liedbundels, waarin een verantwoorde verzameling liederen werd opgenomen. Liederen, die je op school kon zingen, maar ook op verenigingen en in het gezin. Erg vaderlands, geestelijk en stichtende liederen misschien, maar sommige van deze liederen zijn best leuk en overleven tot de dag van vandaag.
Muziek is overal
Muziek is van alle tijden. Mensen gebruiken muziek ter begeleiding van rituelen, maar ook ter vermaak, omdat het leuk is om samen te doen. Je kunt gebruik maken van muziekinstrumenten, maar het eenvoudigste instrument heb je gewoon bij je: je stem.Samen zingen
Als je samen wil kunnen zingen, is het wel handig dat je over de tekst beschikt. Vanaf de negentiende eeuw is er meer aandacht voor het onderwijs en leren meer kinderen lezen en schrijven. Er ontstaat een andere kijk op het kind, dat niet langer wordt gezien als een volwassene in miniatuurformaat. Dat betekent ook, dat teksten die door kinderen gelezen moeten worden, een ander karakter gaan krijgen. Teksten, die je ook op muziek kunt zetten. Vanaf de negentiende eeuw gebeurt dat ook. Een van de allerbekendste muziekbundels komt in 1906 uit, Kun je nog zingen, zing dan mee. De bundel zal vele herdrukken kennen, tot in 1986 toe. Veel muziek, die je in deze bundel aantreft, wordt nog steeds herkend en gezongen. Wat dacht je bijvoorbeeld van ‘De Zilvervloot’, of ‘In naam van Oranje, doe open de poort’, en nog vele meer.Thema’s
De onderwerpen, waar vanaf de negentiende eeuw over wordt gezongen, kun je verdelen in een aantal thema’s. Bedenk hierbij, dat de maatschappij sturend was: kinderen moesten opgroeien tot verantwoordelijke leden van de gemeenschap, mensen die hun plaats kenden en naar behoren konden innemen. Gezag van kerk en staat was hierbij belangrijk. Ook een belangrijk element was de creatie van het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden, na de Franse tijd. De voormalige Nederlandse gewesten moesten worden samengekneed tot een geheel, en muziek was een uitstekend middel om de nationale gevoelens aan te wakkeren. Dat alles brengt ons in de muziek tot thema’s als:- Het vaderland
- Vaderlandse geschiedenis
- Het geloof
- De zee (de handel)
- Deugden, moraal
- De Nederlandse natuur
- Sinterklaas
- Kerst
Liederen
In deze special komen een aantal van de bekendere liederen uit de negentiende en twintigste eeuw, zoals die in populaire bundels werd afgedrukt, aan de orde.
De herder: Op de grote, stille heide
In de muziek van de negentiende eeuw speelde de inrichting van het nieuwe land Nederland een grote rol. Nederland had en heeft nog steeds mooie natuurgebieden. Denk maar aan de heidevelden, waar je he…
De liedbundel: Kun je nog zingen, zing dan mee
De eerste uitgave van liedbundel ‘Kun je nog zingen, zing dan mee’ verscheen in 1906. Deze liederenbundel voorzag in de groeiende behoefte aan liedmateriaal voor thuis, de kerk, de school en de vereni…
Een draaiersjongen: in een blauw geruite kiel
Veel Oud-Hollandse liederen handelen over het roemruchte verleden van Nederland. Ze bezingen de helden, die een belangrijke en heldhaftige rol hebben gespeeld in de strijd van de Nederlanden tegen de…
Een karretje op de zandweg reed
In het begin van de twintigste eeuw verschenen diverse liederen in liedbundels, zodat ze gebruikt konden worden op school, de vereniging of thuis in het gezin. De meest bekende bundel was wel ‘Kun je…
Een liedje van Koppelstok: In naam van Oranje
In de Tachtigjarige Oorlog was elke overwinning op het Spaanse gezag van belang. Het sterkte de opstandige Nederlanden in hun streven te komen tot zelfstandigheid, vooral op het godsdienstig vlak. Het…
Het lied 'Hij heeft gewonnen, de Zilvervloot'!
In het begin van de twintigste eeuw verschenen allerlei liedbundels, met liederen voor school, vereniging en gezin. Eén van de liederen in de populaire liedbundel ‘Kun je nog zingen, zing dan mee’ was…
Het oud-Hollands lied: Hollands zee
Puur Hollandse thema’s kwamen in de oud-Hollandse liedbundels, die in de twintigste eeuw het licht zagen, veelvuldig aan bod. Godsdienstige en vaderlandse thema’s waren in die tijd in de liedteksten b…
Het oud-Hollandse lied: De Reddingsboot
In de oud-Hollandse liedjes, zoals die in liedbundels vanaf het begin van de twintigste eeuw verschenen, zijn het vaderland en de zee veelvoorkomende thema’s. De handel ging vooral via de scheepvaart.…
Het oud-Hollandse lied: Gelukkig vaderland
Een van de strijdpunten, waardoor de Tachtigjarige Oorlog uitbrak, was de godsdienst en de vrijheid ervan. Overwinningen die de protestante Nederlanden behaalden op de katholieke Spaanse koning waren…
Het Oud-Hollandse lied: Het Zandmannetje
Een veranderende kijk op het muziek- en leesonderwijs deed vanaf de negentiende eeuw een reeks nieuwe liederen ontstaan, die geschikt werden geacht voor school, vereniging en gezin. Soms werden melodi…
In oorlog en vreê
Na de beroemde Gouden Eeuw zakte de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden langzaam weg als wereldmacht. Na de Franse tijd werd het nieuwe Koninkrijk de Nederlanden gevormd, waarvan na een korte ti…
Naar zee: Ferme jongens, stoere knapen!
Handel en zeevaart hebben de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën in de zeventiende eeuw groot gemaakt. Ook in de jaren daarna bleven handel en zeevaart, al was de rol van wereldmacht uitgespeeld,…
Oud-Hollands lied: In ’t groene dal, in ’t stille dal
Het maken van muziek en het zingen van liederen is leuk, gezellig en opwekkend. Vanaf het begin van de twintigste eeuw werden liedbundels populair, waarin typische vaderlandse liederen in werden opgen…
Oud-Hollands lied: Merk toch hoe sterk
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd elke aansprekende overwinning op het Spaanse gezag gevierd. Een kwestie van moraal. Er werden zo allerlei liederen gemaakt, die door de mensen konden worden gezong…
Oud-Hollands lied: Wilt heden nu treden
Onder de oud-Hollandse liederen vallen zeker ook de liederen die ontstaan zijn tijdens de Tachtigjarige Oorlog, verzameld in Valerius Gedenkklank: Nederlandtsche Gedenck-klanck. Geuzenliederen en lied…
Zing! Een populaire en handzame liedbundel
Het succes van zangbundels als ‘Kun je nog zingen, zing dan mee’ maakte in de twintigste eeuw wel duidelijk, dat er een grote behoefte was aan geschikt liedmateriaal. Jammer, dat de meeste bundels zo…Gepubliceerd door Hansvg op 05-11-2013, laatst gewijzigd op 02-10-2019. Het auteursrecht (tenzij anders vermeld) van deze special ligt bij de infoteur. Zonder toestemming van de infoteur is vermenigvuldiging verboden.