De Prins van Oranje

In de familienaam van ons koningshuis vinden we het woord ‘oranje’. Voor de meeste mensen is oranje een kleur, die misschien wel associaties heeft met de koning, maar toch vooral stevig in het straatbeeld verschijnt tijdens belangrijke sportevenementen, zoals bij het EK of WK voetbal. Uiteraard hangt onze kleurkeuze samen met het koningshuis, dat meestal wordt teruggevoerd op Willem van Oranje, de Vader des Vaderlands, prins van Oranje. Toch was het 'oranje' méér dan een kleur alleen.

Orange / Bron: William Robert Shepherd, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Het vorstendom Oranje

Willem van Oranje, van geboorte Willem van Nassau, dankt het stukje van Oranje in zijn naam aan het feit dat hij prins was van het vorstendom Oranje, ook wel prinsdom Oranje. Omdat dit gebied in Frankrijk is gelegen is de oorspronkelijke schrijfwijze Orange. We zouden dus eigenlijk moeten spreken van het prinsdom Orange. Het prinsdom maakte formeel onderdeel uit van het Heilige Roomse Rijk. Bijzonder detail is dat Orange geheel wordt omsloten door Frans gebied, en dus geïsoleerd ligt ten opzichte van dat Heilige Roomse Rijk, zeg maar de Duitse gebieden. Dat heeft uiteraard de nodige problemen gegeven, de Franse koning heeft het gebied graag willen inlijven in het Franse koninkrijk.

Prins van Oranje

De heersende vorst van dit gebied, dat ongeveer anderhalf keer de oppervlakte heeft van het eiland Texel, is de prins. Omdat Willem van Nassau het prinsdom in een erfenis kreeg werd hij op dat moment prins van Oranje. Als soeverein vorst over een bepaald gebied had de prins meer invloed dan de reguliere adel. Als prins van Oranje was je iemand om rekening mee te houden.

De eerste prins?

Vaak wordt gedacht dat Willem de eerste telg uit de Nassau-familie was die tevens prins van Oranje was. Dat is niet zo, zijn oom René van Chalon was dat ook al. Ook was Willem niet de eerste Nassau die stadhouder in één van de Nederlandse gewesten was. Een hele rits familieleden was hem al voorgegaan. Ook was Willem niet de eerste Nassau die én stadhouder én prins van Oranje was, want oom René van Chalon (geboren Nassau) was dat ook al.

Willem van Nassau, prins van Oranje / Bron: Adriaen Thomasz. Key, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Toch een unieke positie

Willem van Oranje, je kunt beter zeggen Willem van Nassau, prins van Oranje had wel een bijzondere positie in de geschiedenis van de Nederlanden. Hij was de eerste stadhouder uit het huis Nassau, tevens prins van Oranje, die niet door het gezag van een Spaanse koning was aangesteld, maar door de Staten-Generaal van de Nederlanden zelf. In die zin staat Willem dus inderdaad als fundament van het huidige Nederland.

Meer prinsen

Het prinsdom Oranje werd na de dood van Willem geërfd door diens oudste zoon, Filips Willem. Als stadhouder werd Willem opgevolgd door zijn tweede zoon, Maurits. Het is belangrijk in te zien dat het erven van het prinsdom Oranje niet automatisch een leidende rol in het Nederlandse staatsbestel betekende. De stadhouder werd tot het begin van de achttiende eeuw aangesteld door de Staten-Generaal, pas daarna werd het ambt erfelijk.

Titulair

Vanaf 1713 gaat het prinsdom verloren en wordt ingelijfd door Frankrijk. De titel mag echter toch worden gevoerd. Vanaf dat moment zijn er zelfs drie families die de titel prins van Oranje mogen voeren. Eén in Frankrijk, één in Duitsland en één in de Nederlanden. Vanaf koning Willem I is er sprake van een dynastieke titel.